Najstarsze drzewa oliwne

1. "SIOSTRY" NOEGO - LIBAN - ponad 6.000 lat

Za najstarsze drzewa oliwne na świecie, uznaje się rosnące w libańskiej wiosce Behealeh, niedaleko Batroun, 16 oliwek liczących sobie co najmniej 6.000 lat.

Być może tajemnica długowieczności "sióstr" kryje się w nadzwyczaj dużej wysokości n.p.m., na której rosną - 1.311 m i w związanych z tym surowych warunkach  atmosferycznych.

Miejscowa ludność nazywa oliwki "siostrami", a przekazy sięgające czasów greckich głoszą, że były to drzewa, z których pochodziła gałązka oliwna w dziobie gołębicy Noego po biblijnym potopie.

Najbardziej niesamowite jest jednak to, że mimo swojego wieku, oliwki wciąż owocują, a z ich owoców produkowana jest oliwa i kosmetyki (tu znajdziesz stronę organizacji opiekującej się "siostrami" i sprzedającej produkty z ich oliwek).
Ciekawe artykuły na ich temat znajdziesz tutaj - 1 2 3

2. S'OZZASTRU - SARDYNIA, WŁOCHY - ponad 3.000 lat

Na Sardynii w miejscowości Santu Baltolu koło Luras nad brzegiem jeziora Liscia rośnie gaj dwutysiącletnich oliwek, z których najstarsza to S'Ozzastru (w miejscowym dialekcie oznacza czułe i pełne szacunku określenie wielkiego drzewa oliwnego), liczy sobie ponad 3.000 lat. Jej pień ma obwód 12 m (20 m u podstawy) i wysokość 8 m (wysokość całego drzewa to 14 m), a w jednej z jej dziupli dawni pasterze chronili się i rozpalali ogniska jak w jaskini. W okolicy znajduje się wiele zabytków archeologicznych z okresu późnego neolitu (tylko nieco starszych od S'Ozzastru).

Tu znajdziesz więcej informacji (wł.) i zdjęć.

3. OLIWKA Z VOUVES - KRETA, GRECJA - ponad 3.000 lat

Oliwka z miejscowości Ano (czyli Górne) Vouves niedaleko Chanii na Krecie liczy sobie ponad 3.000 lat. Ma pień o obwodzie ponad 12 m.

4. SANTA IRIA DE ASOIA - PORTUGALIA - ponad 2.000 lat

W nadmorskim Santa Iria de Asoia w Portugalii rośnie oliwka licząca sobie ok. 2.850 lat. Jej pień ma średnicę ok. 6 m (ok. 10 m u podstawy) i wysokość 2,2 m. Aktualnie rośnie przy rondzie wśród miejskiej zabudowy.

Tu znajdziesz więcej informacji (pt.).

5. STARA MASLINA - MITROVICA, CZARNOGÓRA - ponad 2.000 lat

Stara Maslina to po serbsko-chorwacku "stara oliwka". Drzewo mające ponad 2.000 lat rośnie w miejscowości Mitrovica koło średniowiecznego miasteczka Stari Bar w Czarnogórze. Ma pień o obwodzie 10 m. Według lokalnych zwyczajów jego cień był miejscem godzenia się zwaśnionych. Zostało ostatnio nadwyrężone przez pożar zaprószony przez bezdomnego.

Więcej informacji znajdziesz tu (s.-ch.).

6. EXO HORA - ZAKYNTHOS, GRECJA - ok. 2.000 lat

Ta dwutysiącletnia oliwka rośnie w miejscowości Exo Hora na greckiej wyspie Zakynthos.

7. PEDRAS DEL REI - PORTUGALIA - ok. 2.000 lat

Oliwka licząca ok. 2.000 lat rośnie w Pedras del Rei niedaleko miejscowości Tavira w Portugalii.

Tu zobacz listę najstarszych drzew

U źródeł historii oliwy

Olea prima omnium arborum est
Oliwka jest pierwszym pośród wszystkich drzew

                                            (Columella, I w. po Chr.)  

                               
Słowo określające oliwę z oliwek nie występuje ani w sanskrycie, ani w języku sumeryjskim - jest ona bowiem ściśle związana z historią cywilizacji, które rozkwitły wzdłuż brzegów Morza Śródziemnego. Tutaj, pierwsze dowody na uprawę drzew oliwnych i wykorzystanie oliwek sięgają epoki neolitu (szóste tysiąclecie przed Chr.), choć dzikie oliwki zbierano już wcześniej.

Jedna z najstarszych oliwek na świecie - Kreta (2000-3000 lat)

Pierwsze znaleziska archeologiczne świadczące o pozyskiwaniu oliwy z uprawianych oliwek pochodzą z terenów dzisiejszego Izraela (czwarte tysiąclecie przed Chr.). Oliwa uzyskiwana była techniką wymywania (shemen rahutz) - dojrzałe oliwki wkładano do glinianego naczynia, rozgniatano je kamieniem na miazgę, a następnie wymywano oliwę z naczynia przy pomocy wody (która będąc cięższą od oliwy wypychała ją z naczynia).

W połowie trzeciego tysiąclecia przed Chr. w Ebla położonym na terenie dzisiejszej Syrii oliwa była już istotnym elementem ekonomii i handlu, co potwierdzają znalezione dokumenty z tamtego okresu. Do pozyskiwania oliwy używano kamiennych moździerzy z tłuczkami albo wałków lub drewniaków, którymi miażdżono oliwki na płaskiej skale, by następnie wyciskać oliwę z miazgi zawiniętej w tkaninę, którą wykręcano z dwóch stron.
Pod koniec trzeciego tysiąclecia pojawiają się już pierwsze kamienne młyny kołowe do miażdżenia oliwek i prasy mechaniczne z dźwignią do wyciskania miazgi. Ta technologia będzie królowała aż do rewolucji przemysłowej i tysiące takich tłoczni można do dziś oglądać w całym basenie Morza Śródziemnego.

Wykopaliska w Ebla

Wykopaliska archeologiczne w Pyrgos-Mavroraki na południu Cypru prowadzone od kilkunastu lat odsłoniły stopniowo naukowcom zniszczony przez trzęsienie ziemi ok. 1.850 roku przed Chr. doskonale zorganizowany kompleks przemysłowy z rozbudowaną hutą miedzi, fabryką perfum i barwników do tkanin, tkalnią oraz świątynią minojskiego bóstwa. Wszystkie pomieszczenia kompleksu otaczały usytuowaną centralnie dużą tłocznię oliwy z magazynem. Oliwy używano jako podstawowego środka do produkcji kosmetyków (macerowano w oliwie aromatyczne rośliny - tu sprawdź jakie) i lekarstw, zmiękczano nią tkaniny i oliwiono krosna, składano ją na ofiarę w świątyni, ale również - co najbardziej zaskoczyło archeologów - wykorzystywano ją jako paliwo do hutniczych pieców (!) produkujących narzędzia z brązu. (Więcej  tutaj)

Wykopaliska w Pyrgos na Cyprze- fabryka perfum

Poza wykorzystaniem przemysłowym, religijnym i domowym (w celach spożywczych, jako paliwo do lamp, w celach higienicznych, kosmetycznych i medycznych) oliwa w cywilizacji minojskiej używana była jako waluta - płacono w niej podatki i dokonywano transakcji. W pałacach minojskiej arystokracji na Krecie znaleziono pokaźne magazyny charakterystycznych wielkich dzbanów na oliwę pithoi.

Pithoi w minojskim pałacu w Knossos na Krecie

Najstarsze starożytne perfumy, stanowiące w istocie aromatyzowaną oliwę z oliwek, znaleziono w egipskim grobowcu dynastycznym w Abydos datowanym na połowę czwartego tysiąclecia przed Chr. (Egipt importował początkowo oliwę z Krety, by później uprawiać własne oliwki i wykorzystywać oliwę również do celów religijnych i do procesu mumifikacji). 

Z tego samego okresu pochodzi sumeryjsko-akkadyjski poemat Gilgamesz, w którym perfumy do namaszczania stanowią symbol cywilizacji. Warto pamiętać, że aż do czasów nowożytnych, kiedy pojawiły się perfumy na bazie alkoholu, piękne zapachy zamknięte były w oliwie z oliwek. W greckiej starożytności przechowywano je w specjalnych flakonach o nazwie aryballoi. 

Aryballoi  - Grecja VIII w. przed Chr.

Bardzo często kiedy starożytne teksty mówią o regenerujących, przynoszących ukojenie, szczęście i radość właściwościach namaszczenia ciała, mają na myśli właśnie cudowne odczucia związane z aromaterapeutycznym masażem pachnącą oliwą.